Zaburzenia snu u pracowników zmianowych

Każdy człowiek ma swój rytm dobowy. W zasadzie u każdego z nas rytm ten jest podobny. Nie mniej, na przekór naszym potrzebom, staramy się ten rytm zakłócić. Czasem czynimy to z własnej woli, a czasami po prostu zmusza nas do tego praca zawodowa. Szczególnie w przypadku pracy na produkcji, pracujemy na tzw. zmiany, a więc także w godzinach nocnych. Czyli pracujmy wtedy, kiedy powinniśmy spać, a śpimy wtedy, kiedy organizm nasz powinien być aktywny. Dlatego zaburzenia snu u pracowników zmianowych, to częsty, nieprzyjemny efekt naszego życia zawodowego. A dzisiaj postaramy się przedstawić problem, odpowiedzieć na pytanie, czy materac coś tu pomoże, oraz jak radzić sobie w takim  przypadku. 

Zaburzenia snu u pracowników zmianowych.

Definicję pracy zmianowej określają nie tylko opracowania naukowe, ale dosyć dokładnie precyzuje ten czas kodeks pracy. W świetle jego art. 137 §1, jest to praca 8 godzinna, pomiędzy godzinami 21.00 a 7.00. Inne definicje, bardziej naukowe mówią, iż jest to każda aktywność zawodowa, poza godzinami 7.00 a 18.00. Niewątpliwie, taki system pracy wymusza gospodarka, czy to chodzi o pracowników produkcyjnych, czy usługowych.

Jak jednak wpływa ta praca na powstawanie zaburzeń snu? Jak sobie z tym poradzić? Spróbujmy odpowiedzieć.

Czynniki decydujące o tolerancji pracy zmianowej.

Niewątpliwe, nasza tolerancja do pracy w godzinach nocnych jest różna. Ma na to wpływ wiele czynników, które możemy podzielić na:

• egzogenne, inaczej zewnętrzne,
• endogenne, czyli wewnętrzne.

Egzogenne czynniki wpływające na tolerancję pracy zmianowej.

Nasza tolerancja pracy zmianowej, ma oczywiście swoje granice. Kształtują ją jednak zarówno czynniki wewnętrzne, jak i zewnętrzne. Do tych zewnętrznych, egzogennych czynników zaliczamy:

• rotację zmian – a więc, jaka jest częstotliwość tych zmian – czy pracujemy w systemie zmianowym tygodniowym, czy w pewnych, krótszych cyklach dniowych,

• akceptacja zmian – czy dobrowolnie, świadomie zgodziliśmy się na tego typu pracę, czy czujemy iż jest ona nam narzucona,

• środowiskowe – tutaj rozumiemy to przez rodzaj oświetlenia, częstotliwość pracy w oświetleniu dziennym i sztucznym,

• warunki socjalne – a więc wymogi stawiane przez pracodawcę, a także sama atmosfera rodzinna,

• sposób żywienia – rozumiany nie tylko jako ilość, ale przede wszystkim jakość pożywienia, częstotliwość posiłków czy nawet pory spożywania,

• motywacja – wydaje się to banalne, ale motywacja ma tu duży wpływ na to, jak tolerujemy pracę w godzinach nocnych,

• rodzaj pracy – a więc, czy praca jest ciężka, czy lekka, monotonna, czy wymaga dużej koncentracji, itp. ,

• warunki psychosocjalne, a więc czas dojazdu do pracy, ilość czasu poświęcanego dla siebie np. na swoje hobby itp.

Wewnętrzne, endogenne czynniki wpływające na naszą tolerancję pracy zmianowej.

Warunki wewnętrzne, to przede wszystkim cechy naszej osobowości. Niewątpliwie bowiem, nie każdy do takiej pracy się nadaje. Cechy naszej osobowości mogą być  nawet pewnym zagrożeniem w pracy nocnej, szczególnie w miejscach gdzie o łatwo o wypadek przy pracy. Nie mniej na naszą tolerancje do pracy zmianowej mają też wpływ:

• wiek – im człowiek starszy, tym coraz gorzej znosi pracę w nocy. Oczywiście, czasem i młodzi ludzie, szczególnie po weekendowych zmaganiach imprezowych, mogą też mieć niską tolerancję do pracy w nocy, aczkolwiek zazwyczaj jakoś to jednak znoszą. To taka nasza mała dygresja;

• płeć – niewątpliwie, ma ogromny wpływ na naszą zdolność do pracy w godzinach nocnych. Zdecydowanie to mężczyźni lepiej znoszą taką pracę, niż kobiety;

• chronotyp – a więc, czy jesteśmy np. “śpiochami” (ja osobiście jestem i do pracy w nocy się  nie nadaję), czy “nocnymi markami”. Nie da się bowiem oszukać organizmu, który po prostu nocą ma naprawdę duże zapotrzebowanie na sen;

• genotyp – naukowcy oceniają, że na tolerancję pracy ma wpływ nasz układ genetyczny;

• stan zdrowia – tego nikomu nie trzeba tłumaczyć, iż czy to choroby okresowe, czy też przewlekłe, mają bardzo poważny wpływ na ewentualną aktywność zawodową w nocy;

• fizjologia – nie każdy ma organizm, który wytrzymuje pracę w godzinach nocnych, a także po prostu wytrzymałość fizyczną;

• poprzednie doświadczenia z pracą zmianową – ktoś, kto jest przyzwyczajony do pracy w nocy, lepiej znosi taką pracę, niż ktoś kto rozpoczyna taką pracę.

Wpływ pracy zmianowej na zdrowie człowieka.

Wymieniliśmy te wszystkie czynniki tolerancji pracy w nocy dosyć ogólnie, ale obrazują one, że różni ludzie różnie tolerują taką pracę. Niewątpliwie jednak, praca tego typu ma wpływ na zdrowie człowieka.

W 1996 roku, w krajach Wspólnoty Europejskiej przeprowadzono badania porównawcze, które wykazały iż pracownicy zmianowy zapadali o wiele częściej na różne choroby, niż pracownicy dzienni. Wynika to z tego, iż pracownicy zmianowi o wiele częściej cierpią na różnego rodzaju zaburzenia snu, a także na choroby układu pokarmowego. Dlatego, naszym zdaniem, szczególnie ci ludzie winni bacznie dbać o jakość swojego snu, z którego sami się regularnie okradają.

Wprawdzie badania te wykazały także, że “weterani” pracy zmianowej, znacznie lepiej sobie radzą z zaburzeniami, ale wg naukowców wynika to z faktu, iż spora część pracowników, po prostu rezygnuje z czasem z takiej pracy. Pozostają więc tylko Ci “strongmani”, czyli osobnicy o największej tolerancji. Jednak u tych ludzi zaobserwowano znaczne skrócenie czasu trwania snu, przy jednoczesnym wydłużeniu procesu zasypiania. A to też prowadzi do osłabienia organizmu, co może się po latach odbić niekorzystnie na kondycji naszego organizmu. Ciągłe przechodzenie ze zmiany dziennej na nocną i vice versa, oznacza bowiem nieustanny brak stabilności systemu okołodobowego, kontrolującego rytmy fizjologiczne człowieka.

Jak sobie radzić z tolerancją pracy zmianowej.

Zwróćcie Państwo uwagę, iż kilkudniowa praca na zmianie nocnej, wymusza odwrócenie rytmu sen – czuwanie. Dochodzi w tym momencie do pewnej akceptacji tej zmiany, jednak w momencie przechodzenia ze zmiany nocnej na dzienną, akceptacja ta zanika. Wynikiem tego jest uczucie rozbicia, często chronicznej zmęczenia. Dlatego istotne tutaj jest, aby pracownicy zmianowi, mieli zapewniony odpowiedni wypoczynek pomiędzy tymi okrasami. Zdecydowanie  bowiem wpływa to na lepszą tolerancję pracy. Dlatego, jeżeli pracujecie na zmianę nocną, nie zapominajcie nawet o krótkim śnie przed jej rozpoczęciem. Pozwoli to bowiem organizmowi na przygotowanie się do aktywności w godzinach, które nie są dla niego najlepsze. Tym bardziej, iż nie ma takiej pracy, która nie wymagałaby tutaj koncentracji. Czy bowiem jest to praca na produkcji, a więc przy użyciu pracujących maszyn, czy praca kontrolera lotów, a nawet kasjera/kasjerki na stacji paliw, wymaga ona maksimum koncentracji.

Jeżeli więc pracujesz na zmiany, a także w godzinach nocnych, pamiętaj:

• zapewnij sobie miejsce do snu, które będzie wyciszone na tyle, aby aktywność domowników nie docierała do naszej świadomości,

• zapewnij sobie odpowiednie warunki do snu – odpowiednia temperatura, świeże powietrze itp.,

• pomyśl o komfortowym materacu – może to nie wydaje się rzeczą tutaj arcyważną, ale warto o tym pomyśleć. Dobry materac bowiem, pomaga skrócić czas zasypiania, a przed pracą tego czasu na sen zazwyczaj za wiele nie mamy. Pomyśl też, aby połączyć materac z odpowiednią kołdrą i poduszką, aby środowisko snu było jak najbardziej przyjazne. Jeżeli nie wiesz, jak wybrać, skontaktuj się z naszym fizjoterapeutą, który Ci pomoże (a to czy kupicie, będzie od Was już tylko zależało),

• staraj się wyciszyć, nawet słuchając relaksującej muzyki – której nie trzeba daleko szukać, wystarczy tylko wyszukać na popularnych portalach streamingowych.

Każdy bowiem, nie istotne, jaką pracę wykonuje, zasługuje na zdrowy, porządny sen. Sen, który pozwoli się zregenerować, wzmocnić odporność immunologiczną.